Dzieci to nie materiał do pracy. Jesteśmy dla nich nie tylko drogowskazem, ale i partnerami na drodze do rozwoju.

Dzieci nie są dla nas „materiałem do pracy”, narzędziem do weryfikowania skuteczności systemu edukacji czy testowania własnych kompetencji wychowawczych. Postrzegamy je jako osoby, które mają własne potrzeby, emocje, zdolności i ograniczenia, a naszym zadaniem nie jest ich „modelowanie”, lecz wspieranie. Dyskretnie, z szacunkiem i zaangażowaniem, towarzyszymy im w drodze ku samodzielności. Bezpieczeństwo, akceptacja i szacunek to trzy najważniejsze filary tej pracy, decydujące o jakości relacji nauczyciel-dziecko oraz możliwości pełnego wykorzystania potencjału najmłodszych.

Bezpieczeństwo – podstawa rozwoju dziecka

Dla większości dzieci przedszkole jest pierwszym miejscem poza domem, w którym budują one nowe relacje i uczą się funkcjonowania w społeczności. To także przestrzeń, gdzie zdarza się im po raz pierwszy doświadczać trudnych emocji, niezrozumienia, konfliktów. Tylko tam, gdzie poczują się naprawdę bezpiecznie, zaczną się otwierać, poznawać świat z ciekawością i gotowością do eksplorowania nowych zjawisk.

Bezpieczeństwo w przedszkolu integracyjnym rozumiemy bardzo szeroko. To nie tylko zapewnienie dzieciom warunków fizycznych (opieka, higiena, zabezpieczenie przed wypadkami), ale przede wszystkim troska o ich komfort psychiczny i emocjonalny. Każde dziecko powinno mieć poczucie, że nie zostanie wyśmiane, odrzucone czy skrytykowane za popełnione błędy. Reagowanie na wszystkie sygnały płynące od dziecka oraz zapewnienie przewidywalności i stałości w kontaktach z dorosłymi jest kluczowe dla jego rozwoju. Szczególnie w integracyjnym środowisku, gdzie tak ważna jest współpraca dzieci o różnym tempie uczenia się oraz z różnymi wyzwaniami, bezpieczeństwo psychiczne staje się nadrzędną wartością.

W pracy nauczyciela wyczulenie na emocje dzieci, umiejętność „czytania” ich nastrojów i szybkie reagowanie na trudności, lęki, niepowodzenia – to podstawa. Staramy się, aby nasze przedszkole było miejscem, w którym dzieci mają prawo do swoich uczuć, swobodnego wyrażania obaw i radości, a także do popełniania błędów bez groźby upokorzenia czy odrzucenia. To w bezpiecznym środowisku zdobywają one odwagę do podejmowania kolejnych wyzwań, wychodzenia poza strefę komfortu i rozwijania własnej kreatywności.

 

 

Akceptacja – siła wspierającej obecności

Przedszkole integracyjne różni się od tradycyjnych placówek szkoły tym, że spotykają się tutaj dzieci o bardzo różnych możliwościach, temperamencie i poziomie rozwoju. Każde dziecko jest przyjmowane z empatią i podkreśleniem jego wyjątkowości. W żadnej sytuacji nie oceniamy czyjegoś postępu „miarą całej grupy”, lecz staramy się odkryć, co w każdym z dzieci jest unikalne i jak jego mocne strony mogą być rozwijane – niezależnie od tego, w jakiej mierze napotykają trudności w sferze intelektualnej, emocjonalnej czy fizycznej.

Staramy się budować środowisko pełne akceptacji nie tylko na poziomie deklaratywnym, ale codziennych działań. To oznacza, że nie wykluczamy żadnego dziecka z zabawy. Nie pozwalamy, by dzieci w grupie były izolowane czy wyśmiewane. Reagujemy na mowę nienawiści, wykluczenie, ucząc empatii wobec innych. Dziecko, któremu okazuje się akceptację, niezależnie od wyników, od charakteru czy zachowania, nabiera pewności siebie oraz odwagi do podejmowania inicjatyw, zadawania pytań, nawiązywania relacji z innymi.

Bardzo ważną częścią pracy jest rozmowa z dziećmi o różnorodności – o tym, że każdy z nas czegoś nie potrafi, każdy się czegoś obawia i każdy ma prawo być sobą. Przedszkole integracyjne uczy, że bycie „innym” wcale nie znaczy „gorszym”, a codzienne funkcjonowanie w grupie osób o odmiennych potrzebach pozwala naturalnie rozbudzać empatię oraz rozumienie dla drugiego człowieka.
Nasza rola często polega na dostrzeganiu momentów, w których dzieci potrzebują dodatkowego wsparcia lub wręcz przeciwnie – zachęty do samodzielności. Dzięki temu nie tylko budują one swoją autonomię, ale też nabierają przekonania, że są wartościowe i akceptowane bez względu na swoje niedoskonałości.

 

Szacunek – podmiotowość dziecka każdego dnia

Szacunek wobec dziecka w przedszkolu integracyjnym oznacza przede wszystkim uznanie jego autonomii oraz prawa do wyrażania siebie – przekonań, uczuć i pragnień. Tym samym, wyprzedzając o lata tradycyjne funkcjonowanie przedszkoli, wykluczamy praktyki polegające na autorytarnym narzucaniu rozwiązań czy tłumieniu indywidualności. Dziecko staje się partnerem – możemy je czegoś nauczyć, wyznaczać granice, udzielać wskazówek, ale nigdy nie odbieramy mu podmiotowości.

W codziennej pracy wychowawczej szacunek objawia się już od najprostszych sytuacji: prosimy, nie rozkazujemy; tłumaczymy, nie krytykujemy; pomagamy znaleźć rozwiązania, zamiast narzucać je bez namysłu. Staramy się zawsze pytać dziecko o opinię, zachęcać do dzielenia się swoimi myślami i otwarcie rozmawiać o jego odczuciach. Nawet w sytuacji konfliktu potrafimy wysłuchać każdej ze stron, pomagając zrozumieć emocje i potrzeby występujące w grupie.

Wychowanie oparte na szacunku oznacza także uznanie dla trudnych emocji. Dziecko ma prawo do złości, smutku czy frustracji, a zadaniem dorosłego jest wspieranie w nazywaniu i radzeniu sobie z nimi. Uczenie dziecka, że jego odczucia są ważne, pozwala budować tożsamość i wzmacnia wiarę w siebie.

Szacunek dla dziecka przejawia się również w tym, że dajemy przestrzeń do zadawania pytań, rozwiązywania problemów na swój sposób oraz współdecydowania o codziennych aktywnościach czy zasadach obowiązujących w grupie. To właśnie wtedy dzieci uczą się odpowiedzialności oraz współpracy, rozumiejąc wagę rozwiązywania konfliktów w duchu dialogu.

 

Dziecko – partner w rozwoju, nie „materiał do pracy”

Wychowanie i nauczanie w przedszkolu integracyjnym dalekie jest od tradycyjnego modelu, w którym dorosły prowadzi dziecko „za rękę”, narzucając mu ścieżki rozwoju i oczekując określonych efektów. Traktujemy dziecko jak partnera, wierząc, że najlepsze efekty osiąga się w atmosferze zaufania, współpracy i wymiany. Partnerskość to gotowość do słuchania dziecka, przyjmowania jego inicjatywy, zadawania pytań, a jednocześnie stawiania granic i pokazywania konsekwencji w przyjazny sposób.

Dorosły – w tym nauczyciel, wychowawca czy asystent – powinien być nie tylko przewodnikiem, lecz także towarzyszem drogi. Wspieramy dzieci, oferując im samodzielność tam, gdzie są na to gotowe oraz pomoc w sytuacjach nowych lub trudnych. Często zachęcamy do udziału w decydowaniu o aspekcie dnia codziennego: wspólnie planujemy zajęcia, dajemy swobodę w wyborze aktywności czy rozwiązywaniu konfliktów między rówieśnikami. Partnerski dialog uczy dzieci, że mają głos, że ich zdanie się liczy, a jednocześnie zobowiązuje do poszanowania decyzji innych i pracy na kompromisie.

Dzieci, którym pozwala się odczuwać sprawstwo, szybciej budują poczucie własnej wartości, uczą się podejmowania wyzwań i odpowiedzialności za swoje decyzje. W grupie integracyjnej szczególnie ważna jest nauka otwartości na potrzeby innych i współodpowiedzialność za dobro całej społeczności.

 

Relacje w pracy z dzieckiem – podstawa psychologiczna

Współczesna wiedza psychologiczna podkreśla niebywały wpływ relacji z dorosłymi na rozwój i samopoczucie dziecka. Opierając swoją pracę na dążeniu do bezpiecznego przywiązania, dbamy o to, by nauczyciel był dla dziecka osobą stałą, dostępną i gotową do udzielenia wsparcia w każdej sytuacji. Wychowawcy starają się rozpoznawać potrzeby dzieci – zarówno te wyrażane wprost, jak i te niewerbalne – a także dostosowywać wsparcie do możliwości każdego dziecka.

Empatia, która jest podstawą każdej zdrowej relacji, pozwala nie tylko nawiązać głębokie więzi, ale też modeluje dziecięce zachowania w stosunku do innych. Dziecko widząc, że jest słuchane, traktowane z powagą i zaufaniem, samo uczy się komunikacji opartej na dialogu. Codzienna praktyka nauczyciela polega nie tylko na przekazywaniu wiedzy, ale też na wspieraniu emocjonalnego rozwoju, nauki wyrażania potrzeb oraz umiejętności rozumienia perspektywy drugiego człowieka.

Wspieranie autonomii dziecka odbywa się w wyznaczonych, bezpiecznych granicach. Poszanowanie potrzeby samodzielności nie wyklucza opieki i czujności dorosłego, ale pozwala dziecku rozwijać się zgodnie z naturalnym tempem, własnymi możliwościami i umiejętnościami.

 

Rola współpracy z rodziną

Troska o rozwój dziecka w przedszkolu integracyjnym to proces, który nie może być oderwany od rodziny. Współpraca rodziców i nauczycieli jest niezbędna, by zapewnić dziecku spójność doświadczeń i poczucie bezpieczeństwa zarówno w domu, jak i w szkole. Współuczestniczenie w spotkaniach, rozmowach, warsztatach czy wspólnych projektach pozwala lepiej zrozumieć indywidualne potrzeby dziecka oraz ustalić optymalne formy wsparcia.

W relacjach z rodzicami ważny jest dialog, wzajemny szacunek oraz gotowość do słuchania. Wspólne ustalanie potrzeb, wymiana informacji o dziecku i pełne zaufanie owocuje większą skutecznością działań wychowawczych oraz edukacyjnych zarówno w domu, jak i w przedszkolu. To także podstawa budowania poczucia bezpieczeństwa przez dziecko: świadomość, że żadne problemy nie zostaną przemilczane, a dorosły zawsze współpracuje dla jego dobra.

Praca w przedszkolu integracyjnym „Raz Dwa Trzy My” opiera się na budowaniu relacji pełnych bezpieczeństwa, akceptacji i szacunku. Wychodzimy z przekonania, że dzieci to nie materiał do pracy – nie kształtujemy ich „na nasz obraz”, lecz wspieramy w rozwoju, towarzyszymy i inspirujemy. Każde dziecko jest dla nas partnerem na drodze do samodzielności, a nasza obecność polega na tworzeniu warunków, w których może ono wzrastać i pokonywać trudności w atmosferze pełnego wsparcia.
Wszystko, co robimy – od codziennej opieki, przez edukację, aż po współpracę z rodziną – podporządkowane jest nadrzędnej idei poszanowania podmiotowości dziecka oraz budowania partnerskiej relacji. Tylko w takim środowisku dzieci nauczą się być otwarte, empatyczne, pewne siebie, gotowe na wyzwania i szanujące różnorodność. To najlepszy kapitał, jaki możemy im dać na przyszłość – bezpieczną drogę ku dorosłości, na której spotkają ludzi gotowych zobaczyć w nich nie element do pracy, lecz partnera w dążeniu do wspólnych celów a przede wszystkim wartościową osobę.

Autor –  Aleksander Dzieliński